"Enter"a basıp içeriğe geçin

MENTORLUK: Birlik ve Bilgelik Sanatı

  • Mentorluk - Dr Riza Kadilar
    Mentorluk

    Mentor için “Koç+” dendiğine tanık olduk, ne ifade ediyor bu terim?

  • Yanlış anlaşılacak birşey yok aslında: Mentorluk koçluk becerileri kullanılarak yapılandırılmış bir süreçtir. O bağlamda mentorlukta koçluk becerileri vazgeçilmezdir. Ancak koçluk süreçlerine ilave olarak mentorlukta durumsal bir bilgelik ve deneyim paylaşımı vardır. Yani mentorun belli bir alanda, durumda ve ortamda bir deneyimi, tecrübesi olması beklenmektedir. O bağlamda mentor için “koç+” denmesine fayla da şaşırmamak gerekir..

 

Kitaptan bir bölüm:

12.2 Mentorluk ve Koçluk ilişkisi

Çoğu uygulayıcı mentorluk ve koçluk arasındaki farkın ne olduğunu merak etmektedir. Bu soru sektörde uzun tartışmalara da konu olmuş ve Avrupa Mentorluk ve Koçluk Konseyi (EMCC) bu konuda bazı saptamalar yapmıştır:

“Koç”un bir anlamı, “ayna” tutan kişidir. Koçluk alan kişiler de bunun sonucu olarak kendilerini farklı açılardan görebilirler ve kendileri ile alakalı yeni kavrayışlar geliştirebilirler. Koçlar, hedef kişide halihazırda olan ancak bilince çıkaramamış olduğu ve dolayısıyla başvuramadığı bilginin ve yeteneklerin kilidini açarlar. Koç, profesyonel bir rol üstlenen profesyonel kişidir ve hedefinde yalnızca koçluk alan kişi vardır. Koçluk alan kişi çoğunlukla hedef kişi olarak adlandırılır.

EMCC’nin bu kitapta da yer alan uygulama kuralları kapsamında şu tanımlara yer verilmiştir:

Koçluk ve yönderlik, mesleki ve kişisel gelişim alanlarında, birey ve ekip odaklı olup yetkinlik ve karar vermede gelişim sağlama ile yaşam kalitesini arttırma konularında alternatif yöntemler keşfetmeye ve denemeye destek olması için danışanın kendi kaynaklarına dayanan faaliyetlerdir.

Bu sebeple, profesyonel bir koç/yönder, danışanlara kendi hedeflerini ve bu hedeflerini nasıl gerçekleştireceklerini belirlemelerini sağlayan, performansları veya kişisel gelişimlerini ilerletme konularında veya ikisinde de hizmet etme amacı taşıyan bir dizi konuşma gerçekleştirme yoluyla insanlarla ilişki kurma konusunda uzman olarak tanımlanır.    

Koçluk

Koçluğun tanımlarından birisi şöyledir:

“Koçluk, danışanın hedeflerine ulaşması amacıyla, onun engelleyici olanı ortadan kaldırması ve etkili olanı ilerletmesine yardımcı olacak profesyonel yöntem ve teknikleri kullanarak danışanın öğrenim sürecini kolaylaştırmaktır”

Koçluk ayrıca şöyle de tanımlanabilir:

“Koçluk, danışanlarla, onların kişisel ve mesleki potansiyelini azami düzeye çıkaracak, yaratıcı ve düşünmeye sevkedici bir süreçte ortak olmaktır.”

Örgütsel bağlamlarda koçluk “birebir” veya “bir kişiye birkaç kişi” etkileşimleri barındırabilir.

Yönderlik

Yönderlik, öğrenim diyalogları ve rol modelleme yoluyla daha deneyimli kişiden daha deneyimsiz kişiye beceri veya bilgi aktarımını konu edinebilen ya da eşkonumdaki iki kişi arasındaki öğrenim ortaklığı niteliğindeki bir gelişimsel süreç olarak tanımlanabilir.

 

Mentorlar mentileri ile bir ilişki kurar ve bütün kişisel yetenek ve bilgilerini bu ilişkiye katarlar. Mentorlar mentileri için rol modelleridir, zira profesyonel seviyede ya da aynı sektörde olmak zorunda olmasa da mentilerinden daha fazla tecrübeye sahiptirler. İlişkinin en önemli boyutu da, mentorların mentilerinin karşılaştıkları durumlarla, hayatlarındaki değişiklikler ve gelişmelerle ilgileniyor olmaları ve mentorlar ile mentileri arasındaki ilişkinin emin bir öğrenme ortamı yaratılması için mümkün olduğunca güç ilişkilerinden uzak olmasıdır.

Şimdilerde, farklı birçok koçluk tanımının ortaya çıkıyor olduğunu görüyoruz, bunlardan önemli bir kısmı ise mentorun rolü ile çakışma halindedirler. Özellikle de büyük şirketlerde uygulamaya sokulan “iç koçluk sistemleri” ile mentorluk uygulamaları arasında çok da net bir çizgi bulunmamaktadır.

Ancak, mentor rolüne ait iki önemli özellik koçun sahip olduğu özelliklerle olan farkını korumaktadır.

  • Mentorlar genellikle, menti ile aralarında kurumsal bir mesafenin oluşturulabilmesi için kurum içinden dikkatle seçilmiş kişilerdir. Bu tanımlamayı açacak olursak, mentorların mentileri ile aralarında mentinin performansından doğacak bir çıkar ilişkisi bulunmaması ve bunun için de mentorun mentinin birinci derece yöneticisi olmaması beklenir.
  • Mentorluk ilişkileri iki yönlü olan kişisel ilişkilerdir. Bu ilişkiler, iki tarafın da yeni şeyler öğrendiği, yeni bakış açıları geliştirdiği karşılıklı öğrenme işbirliği şeklindedir.

Bu sebeple mentorların, mentinin verdiği kararlardan ve mentinin performansı nasıl olursa olsun ondan etkilenmeyecek olan tarafsız kişiler olması beklenir.

 

Koçluk

Yeni bakış açıları geliştirmek için sorular sormak.

Spor dünyası, koçluğun iş dünyasına taşınabilmesi noktasında önemli bir ilham kaynaklarından biri olmuştur. Spor dünyasında koçluğa, kazanan olmak için başvurulur. İş dünyasında ise koçluk, hedeflerin belirlenmesi ve sonuç alabilmek için de kullanılır. Timothy W. Gallwey ve Sir John Whitmore, ilham kaynağı ve koçluk için temel oluşturma çabalarıyla bu alandaki öncüler olmuşlardır. Gallwey bir tenis eğitmeniydi ve tenis eğitimi ile ilgili olarak “The Inner Game of Tennis” kitabında tanımladığı yeni ve sıra dışı yaklaşımlar geliştirmiştir. Whitmore kariyerine İngiltere’de yarış arabası pilotu olarak başlamış ve daha sonra, Gallwey ile tanışmadan önce Amerika’da psikoloji eğitimi almıştır. Whitmore bugün koçluk dünyasının en önemli simalarından biridir. Ona göre koçluk:

“… bir kişinin kendi performansını maksimum seviyeye çıkaracak olan potansiyelini açığa çıkarmak. Koçluk onlara öğretmekten ziyade öğrenmeleri için yardımcı olmaktır.” (Whitmore 1997)

Bu klasik tanımıyla birlikte koçluk, aşağıdaki üç yaklaşımda da görüleceği üzere çeşitli yönlerde gelişme göstermiştir:

  • Koçluk kişilerdeki potansiyeli açığa çıkarmaya yarayan özel bir metottur.
  • Koçluk, bir yöneticinin/danışmanın/koçun kişilerdeki potansiyeli açığa çıkarmak için yaptıkları herşeydir.
  • Koçluk, bir yöneticinin kendi rolü dolayısıyla yaptıklarını destekleyen özel değerlerden ibaret bir yaklaşımdır; sağlam bir liderliğin arkasındaki değerler bütünüdür.

 

Mentorlukta olduğu gibi koçluğun da iki temel modeli bulunur –geleneksel koçluk ve gelişimsel koçluk. Aşağıdaki tabloda bu iki koçluk yöntemi ile mentorluk karşılaştırılmıştır.

Geleneksel koçluk Gelişimsel Mentorluk
·       Görev odaklıdır ·       Odak noktasında görevden daha fazlası bulunur
·       Yetenek ve performansa önem verilir ·       Yetkinlik ve potansiyele önem verilir
·       Bölüm yöneticisi rolü yaygındır ·       Bölüm dışı ilişkiler daha uygundur
·       Gündemler mentor tarafından veya birlikte belirlenir ·       Gündemler öğrenen kişi tarafından belirlenir
·       Öğrenen kişiye geri bildirim yapmak önemlidir ·       Öğrenen kişinin geri bildirim yapması ve derinlemesine düşünmesi önemlidir
·       Kısa vadeli ihtiyaçları öne koyar ·       Genellikle uzun vadeli bir ilişkidir, “hayat boyu”
·       Geri bildirim ve tartışmalar açıklıkla yapılır ·       Geri bildirim ve tartışmalar dolaylı, sezgisel konular ve davranışlar üzerine yapılır

 

Gelişimsel koçluk ve Gelişimsel Mentorluk

Benzerlikler Farklar
·       Öğrenenin düşünme kalitesine önem verir

·       Koç/mentor etkili sorular hazırlamak için kendi tecrübesine dayanır

·       Tavsiye vermek mümkündür, ancak ilk elde buna başvurulmaz, yalnızca belirli durumlar için mümkündür. (başarısız koçlarla ilgili yaygın eleştirilerden birisi, tavsiye vermeme konusundaki katı tutumlarıdır)

·       Öğrenmenin büyük kısmı, oturumlar arasında veya oturumlardan çok sonra öğrencinin derin düşünmeyi gerçekleştirmesiyle oluşur

·       Mentor ve koçun her ikisi için de öğrenci karşısında özen yükümlülüğü söz konusudur

·       Mentorlar çoğunlukla mentiyi tanıtarak, ilişki ağı oluşturmasına yardımcı olurlar

·       Mentorlar genellikle bir kuruluşun veya mesleğin politikalarını anlaması için mentiye yardım ederler

·       Koçlar (işyerlerinde bölüm yöneticisinden astlara kadar) genellikle geri bildirim verirler

·       Koçluk, tanımlanmış bir alanda performans odaklı kısa veya orta vadeli bir görevlendirme veya aktivitedir

·       Mentorluk, kariyer veya daha kapsamlı konular üzerine yoğunlaşan orta veya uzun vadeli bir ilişkidir

 

Bu yazı yorumlara kapalı, ama trackback'ler ve pingback'ler açık.